EEN BLIJVENDE ZORG?  

boekrecensie Peter de Groot (voormalig bestuurder Nieuw Woelwijck)

Peter Siebesma heeft verschillende  lezenswaardige publicaties over de  (verstandelijk gehandicapten)zorg op zijn naam staan. Onder meer het destijds veel aangehaalde boekje 'Spiegels van menselijkheid' (1985) en een aantal jaren geleden 'Ruimte voor kleur' (2021). Zijn eerste boek heette 'Een blijvende zorg' (1983) en deze titel heeft hij in zijn nieuwste boek opnieuw gebruikt, maar wel voorzien van een vraagteken. En dat is niet zomaar. Siebesma maakt zich grote zorgen.  Met zijn eerste boek droeg hij bij aan de introductie van de term 'zorg op maat'. Wat is daar echter in de loop van de tijd van terecht gekomen en hoe gaat de toekomst van de zorg eruit zien? Volgens Siebesma is er momenteel sprake van een dreigende zorgcrash. De zorg dreigt vast te lopen  door de sterke toename van het aantal zorgvragen, door de stijgende kosten en door het tekort aan medewerkers. Bovendien maken marktwerking en protocollering het er niet overzichtelijker en goedkoper op. De dieper liggende oorzaak van de huidige zorgcrisis zoekt Siebesma in de al vele jaren overheersende zorgideologie. Die gaat uit van  autonomie en eigen kracht van de zorgvragers, evenals van hun mogelijkheden en capaciteiten. En daarbij behoort de zorg niet gegeven te worden in  instellingen maar geïntegreerd te zijn in de samenleving. Fraaie idealen; maar de eigen kracht van de zorgvrager en de  kracht van de zorgzame samenleving zijn slechts aannames betoogt Siebesma.  Aannames die in de praktijk van de zorg niet goed hebben uitgepakt. Het werkelijke resultaat van de dominante zorgideologie bevat kwaliteitsverlies in de zorg en extra kosten in plaats van de verwachte bezuinigingen.

In heldere bewoordingen schetst Siebesma welke impact de huidige zorgideologie heeft in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en in de ouderenzorg. Zorg op maat is een leeg begrip geworden want de zorg is in feite ondergeschikt gemaakt aan de huidige zorgideologie. Siebesma: "Iedereen wil zorg op maat maar het moet wel in een bepaalde richting gaan." Het is niet vanzelfsprekend dat de zorg werkelijk afgestemd wordt op de zorgvrager.  Siebesma pleit voor een zorgverlening zonder ideologische bemoeienis waarbij de afstemming op persoonlijke vragen en behoeften centraal staat.  Ook dan komen eigen kracht en regie en het buiten de instelling laten wonen ter sprake, maar alleen als dit het resultaat is van een persoonlijke verkenning, zonder de vooringenomen stellingen van  een zorgideologie.

In een van de slothoofdstukken  vraagt Siebesma terecht aandacht voor de grote groep mensen die in onze maatschappij tussen wal en schip vallen.  Dat betreft maar liefst 2,2 miljoen mensen in onze Nederlandse samenleving. Zij leven midden in de samenleving maar met wat minder verstandelijke vermogens dan gemiddeld. Dat is niet gemakkelijk, zeker niet in onze huidige snelle en gedigitaliseerde samenleving. Van deze 2,2 miljoen mensen heeft 1,4 miljoen een ondersteuningsvraag. Deze mensen lopen een veel grotere kans op  ernstige psychische problemen en om in het criminele circuit te belanden. De falende werking van de zorgideologie wordt ook pijnlijk duidelijk als je naar deze groep kijkt.  Wij hebben dringend behoefte aan een zienswijze die de sociale cohesie benadrukt, wat minder eigen kracht en 'red je zelf maar', wat meer zorgzaamheid en  omzien naar elkaar. 

Ook deze keer heeft Siebesma weer een prettig leesbaar boek over onze  zorg geschreven waarin hij met hart en ziel, kennis en inzicht de ideologie in onze zorg aan de kaak stelt en het daarbij opneemt voor kwetsbare mensen die nu in feite tekort worden gedaan.

​